งานวิจัยหลายฉบับในประเทศไทยที่ศึกษาเกี่ยวกับการเลี้ยงชันโรง

 ​มีงานวิจัยหลายฉบับในประเทศไทยที่ศึกษาเกี่ยวกับการเลี้ยงชันโรงและการออกแบบกล่องเลี้ยงเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการผลิตน้ำผึ้งและการผสมเกสรพืช .​arda.or.th+1ThaiJo2.1: Thai Journal Online+1

🔬 ตัวอย่างงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง

1. การวิจัยและพัฒนาการเพาะเลี้ยงชันโรงในเขตวนเกษตร
   ศึกษาการเลี้ยงชันโรงในพื้นที่วนเกษตรเพื่อเพิ่มรายได้ให้กับเกษตรกรและส่งเสริมการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม .

2. มหัศจรรย์ชันโรง
   งานวิจัยที่ศึกษาชีววิทยาของชันโรงขนเงิน (Tetragonula pegdeni) และการเลี้ยงในลังไม้เพื่อเพิ่มผลผลิตน้ำผึ้งและการผสมเกสรพืช .

3. ความคุ้มค่าเชิงเศรษฐกิจของการเลี้ยงชันโรงในระบบนิเวศที่เหมาะสม
   วิเคราะห์ต้นทุนและผลตอบแทนจากการเลี้ยงชันโรงในพื้นที่ต่าง ๆ เพื่อประเมินความคุ้มค่าทางเศรษฐกิจ .

4. คู่มือการเลี้ยงชันโรงเพื่อสร้างอาชีพทางเลือก
   ให้ข้อมูลเกี่ยวกับการเลี้ยงชันโรงในประเทศไทย รวมถึงเทคนิคการเลี้ยงและการออกแบบกล่องเลี้ยงที่เหมาะสม .

หากคุณสนใจรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับการออกแบบกล่องเลี้ยงชันโรงหรือเทคนิคการเลี้ยงที่เหมาะสม สามารถแจ้งได้เลยครับ ผมยินดีที่จะช่วยสรุปข้อมูลจากงานวิจัยเหล่านี้ให้เข้าใจง่ายและนำไปใช้ได้จริงในสวนของคุณ

กล่องเลี้ยงชันโรงแบบ 2 ชั้น “เมื่อไรชันโรงจะขึ้นไปชั้น 2?”

 

ถ้าคุณทำ กล่องเลี้ยงชันโรงแบบ 2 ชั้น (เช่น ชั้นล่างเป็นห้องรังตัว, ชั้นบนเก็บน้ำหวาน) แล้วสงสัยว่า…

“เมื่อไรชันโรงจะขึ้นไปชั้น 2?”

 

✅ คำตอบคือ:

ชันโรงจะขึ้นชั้น 2 ก็ต่อเมื่อ “ชั้นล่างเริ่มแน่น” และมีแรงงานมากพอ
โดยทั่วไปจะเริ่มมีสัญญาณว่า “จะขึ้นชั้นบน” ภายใน 3–6 เดือน หลังตั้งรัง (หรือเร็วช้าตามฤดูกาลและพันธุ์)

---

🐝 เงื่อนไขที่ทำให้ชันโรง “ขึ้นชั้น 2”:

1. ห้องรังชั้นล่างแน่นแล้ว

   • ช่องว่างหมด

   • มีห้องตัวอ่อนเยอะ

   • มีห้องเก็บน้ำหวาน-เกสรแน่นจนขยายต่อไม่ได้

2. มีแรงงานพร้อม

   • จำนวนประชากรเยอะขึ้น มีตัวงานบินหาอาหารได้ดี

   • มีน้ำหวานเก็บมากกว่าที่ชั้นล่างจะรับไหว

3. อากาศไม่เย็นหรือฝนตกต่อเนื่อง

   • ฤดูฝนมักทำให้พัฒนาเชื่องช้า หรือหยุดขยาย

   • หน้าร้อนหรือปลายหนาว มักเป็นช่วงขยายดีที่สุด

---

🔎 วิธีสังเกตว่าเริ่มขึ้นชั้น 2 แล้ว:

• มีเรซินเริ่มปรากฏในช่องชั้นบน

• มีพนักงานชันโรงบินขึ้นลงระหว่างชั้น

• เปิดดูชั้นบนแล้วเริ่มมี "ห้องน้ำหวานเล็กๆ" ปรากฏ

---

💡 เคล็ดลับกระตุ้นให้ขึ้นชั้นไว:

• ตั้งในที่แดดออกช่วงเช้า อุ่นเร็ว กระตุ้นการทำงาน

• มีดอกไม้ใกล้ๆ หรือวางน้ำหวาน-เกสรเสริม

• อย่ารบกวนบ่อยเกินไป โดยเฉพาะช่วงสร้างห้องรัง

ชันโรง เมื่อตื่นแล้ว เขาทำอะไร

 พอตื่นนอนออกจากรังตอนเช้าแล้ว “ชันโรง” จะเริ่มทำงานกันแบบ ไม่มีหยุด ไม่มีเล่นมือถือ ไม่มีเลื่อนฟีดเฟซบุ๊ก ดังนี้:

---

🐝 ตารางชีวิตย่อของชันโรงหลังตื่น

1. ตรวจสอบรัง

   • พวกยามจะออกมาวนรอบรัง เช็กความปลอดภัยก่อน

   • ถ้ามีรังคู่แข่งหรือมดมารังควาน จะรีบไล่ทันที

2. ออกหาอาหาร (รวงงานเริ่มทำงาน)

   • บินออกไปเก็บน้ำหวาน, เกสร, เรซิน (จากต้นไม้)

   • นำกลับมาป้อนให้ตัวอ่อน และเก็บสำรองไว้ในรัง

3. ช่างก่อสร้างประจำรัง

   • ใช้เรซิน + ขี้ผึ้งซ่อมแซมรูรั่ว

   • สร้างโพรงใหม่ ตกแต่งรังให้แน่นหนาอยู่เสมอ

4. แม่บ้านรัง (พวกตัวเมียวัยทำงาน)

   • ทำความสะอาดห้องเลี้ยงตัวอ่อน

   • เคลียร์เศษซากต่างๆ ออกนอกบ้าน

5. พยาบาลประจำรัง

   • เลี้ยงตัวอ่อนด้วยน้ำหวานและเกสรที่ขนกลับมา

   • คอยควบคุมอุณหภูมิและความชื้นในรังด้วยปีกตัวเอง

6. ว่างแล้ว? ไปบินต่ออีกรอบ

   • ทั้งหมดจะหมุนเวียนกันออกหาอาหารต่อไปเรื่อยๆ จนใกล้เย็น

---

🌅 สรุปง่ายๆ:

ตื่นเช้ามาไม่ได้นั่งจิบกาแฟ ชันโรงทำงานเลยทันที
ใครอยู่ในรังก็มีหน้าที่ดูแลในรัง
ใครบินได้ ก็ออกไปหาอาหาร
ทำวนทั้งวันจนแดดร่มลมตก แล้วค่อยกลับเข้าบ้าน

 

ชันโรงตื่นกี่โมง

 โดยทั่วไป ชันโรง (Stingless bees) จะเริ่มตื่นและออกทำงานในช่วงเช้า ประมาณ 6:00 – 7:00 น. (ขึ้นอยู่กับแสงแดดและอุณหภูมิ)

รายละเอียดเพิ่มเติม:

• ถ้าอากาศ อุ่น แดดออกเร็ว: อาจเริ่มบินออกหาอาหารตั้งแต่ 6 โมงเช้า

• ถ้าอากาศ เย็นหรือฝนตก: อาจเลื่อนออกมาสายกว่านั้น หรือ ไม่ออกเลยทั้งวัน

• แสงแดด มีผลมาก ชันโรงชอบอากาศอบอุ่น แดดอ่อนๆ ถ้าเลี้ยงไว้ในร่มหรือที่แดดส่องไม่ถึง อาจทำให้ขี้เกียจตื่นหรือหาอาหารน้อยลง

สรุปง่ายๆ:

“ชันโรงเป็นพวกนอนเร็วตื่นเช้า ถ้าแดดมามันก็มา ถ้าอากาศเย็นมันก็แอบซุกอยู่ในบ้าน”

 

ถ้ามันอยู่ในกระบอกไม้ไผ่ เราก็ตัดท้้งกระบอกมาวางในกล่องได้เลย

 

ชันโรงทำรังอยู่ในกระบอกไม้ไผ่ วิธีที่ปลอดภัยและได้ผลที่สุดคือ:

🪓 ตัดเอาทั้งกระบอกไม้ไผ่นั้น (ที่มีรังอยู่) มาวางไว้ในกล่องเลี้ยงเลย
แล้วปล่อยให้มันอยู่ต่อ – ขยายรัง – ขนของ – สร้างห้องเก็บน้ำหวานเองในกล่อง

 

---

📦 วิธีทำ (ง่ายๆ ไม่ให้พัง ไม่ให้หนี)

1. ตัดกระบอกไม้ไผ่พร้อมรัง

• เลื่อยไม้ไผ่ให้ยาวเลยตัวรังออกมา ~5–10 ซม. ทั้งสองด้าน

• อย่าเขย่าแรง อย่าทุบ อย่าเคาะ

คิดซะว่าเอา “บ้านพร้อมคนอยู่” มาอย่างนุ่มนวล

2. นำไปใส่ในกล่องไม้ (ชั้นล่าง)

• ใช้กล่องไม้สูง 4 นิ้ว กว้างพอให้ไม้ไผ่วางนอนแนบ

• ใช้เศษไม้หรือฟองน้ำ หนุนไว้กันกลิ้ง

• เจาะรูจากด้านหน้าให้ตรงกับปากกระบอกเดิม (หรือปล่อยให้มันต่อปากใหม่เองก็ได้)

3. ตั้งกล่องไว้ที่เดิมหรือใกล้เคียง

• เพื่อให้ชันโรงหาทางกลับรังได้

• หรือถ้าย้ายไกล ค่อยๆ เปิดรูใหม่ให้มันค่อยๆ ปรับตัว (ใช้กลิ่นล่อช่วยได้)

---

💡 เคล็ดลับ:

• ถ้าอยากให้ “ขนของออกมาไว้ในกล่อง” → เปิดฝาไม้ไผ่ด้านหลังนิดเดียว

• หรือค่อยๆ เจาะรูกระบอกด้านบน → ชันโรงจะเริ่มสร้างโพรงเชื่อมกับกล่องเอง

---

📌 สรุปแบบชาวสวน:

“มันอยู่ในไม้ไผ่ ก็เอาไม้ไผ่ไปใส่กล่องไม้เลย
ไม่ต้องแงะ ไม่ต้องแคะ ไม่ต้องล้วง
อยู่ต่อในกล่องได้แน่นอน แถมขยายรังไวขึ้นด้วย”

พันธุ์ชันโรงที่นิยมทำรังในกระบอกไม้ไผ่

 

🐝 พันธุ์ชันโรงที่นิยมทำรังในกระบอกไม้ไผ่ (หรือโพรงแคบ-ลึก) ได้แก่:

1. ✅ ชันโรงขนเงิน (Tetragonula pagdeni)

• พันธุ์ยอดนิยมของไทย

• ชอบรังที่ลึกและแคบ เช่น กระบอกไม้ไผ่ หรือท่อ PVC

• ตัวเล็ก ขนสีเงินบางๆ ตรงอก

• ขยายรังเร็ว น้ำหวานเยอะ

• เหมาะสุดๆ กับกล่องทรงยาว หรือกระบอกไม้ไผ่

---

2. ✅ ชันโรงปากหมู (Lepidotrigona terminata)

• ปากรังมีลักษณะกลมมนเหมือน “ปากหมู”

• ทำรังในไม้กลวงเล็กๆ ลึกๆ เช่นกระบอกไม้ไผ่ หรือโพรงไม้เตี้ย

• ตัวเล็ก ดุพอสมควร แต่เลี้ยงได้

• น้ำหวานหอมมาก นิยมใช้ในสวนทุเรียน

---

3. ✅ ชันโรงปากแตร (Lepidotrigona ventralis)

• ปากรังเป็นรูปแตรยื่นยาวออกมา

• ชอบรังที่โปร่ง อากาศถ่ายเท แต่ก็อยู่ในไม้ไผ่ได้ดี

• รังจะต่อท่อแตรยาวๆ ออกมานอกกระบอก

• น้ำหวานใส หอมอ่อน

---

🧱 ลักษณะของ “กระบอกไม้ไผ่” ที่เหมาะ:

• ความยาว: 30–50 ซม.

• เส้นผ่านศูนย์กลาง: 10–15 ซม.

• มีฝาปิดด้านหลัง และ เจาะรูด้านหน้า ขนาด ~1 ซม.

• ด้านในไม่ต้องขัดมันมาก → ชันโรงจะติดเรซินได้ง่าย

---

💡 สรุปแบบชาวสวน:

“ถ้าอยากให้ชันโรงอยู่ไม้ไผ่ดีๆ เลี้ยงง่าย ต้องเอา ‘ขนเงิน’ หรือ ‘ปากหมู’ มาใส่
มันชอบที่แคบลึกเหมือนโพรงไม้ไผ่ธรรมชาติ
ปากแตรก็อยู่ได้ แต่จะต่อท่อโผล่ออกมายาวๆ ดูเท่ไปอีกแบบ!”

ขุดหรือเลื่อยเอาทั้งรัง (พร้อมเนื้อไม้รอบๆ) มาวางไว้ในกล่องเลี้ยง

 กรณีของชันโรง “ย้าแดง” หรือพันธุ์ที่ทำรังแข็งในโพรงไม้

👉 วิธีที่ได้ผลดีที่สุดคือ:

✅ "ขุดหรือเลื่อยเอาทั้งรัง (พร้อมเนื้อไม้รอบๆ) มาวางไว้ในกล่องเลี้ยง"
แล้วปล่อยให้ชันโรงขยายรังต่อเองโดยไม่รบกวนโครงสร้างเดิม

---

🔧 วิธีทำ (แบบไม่ให้รังพัง ไม่ให้ชันโรงหนี)

1. เตรียมกล่องก่อน

• ใช้กล่องไม้จริง (ไม่บางเกินไป)

• ขนาดชั้นล่าง: ยาว 30–60 ซม. / กว้าง 13–14 ซม. / สูง 4 นิ้ว

• เจาะรูทางเข้ากล่องด้านหน้า ขนาด 1 ซม.

2. ขุดหรือเลื่อยไม้พร้อมรัง

• ขุดไม้ (หรือเลื่อย) รอบๆ รังให้เหลือ เนื้อไม้หุ้มรังไว้ราว 10–15 ซม.

• ระวังอย่าให้โครงสร้างรังแตก

• ไม่ต้องขูด ไม่ต้องแงะ ไม่ต้อง “แทะเข้าไปดูข้างใน”

ทำใจว่าเราเอา "บ้านพร้อมคนอยู่" มาไว้ในกล่องใหม่

3. วางทั้งรังลงในกล่อง

• วางในตำแหน่งกลางกล่อง หรือเยื้องไปทางปากรู

• ใช้เศษไม้ / กระดาษลัง รองกันโยกไปมา

• ปิดฝากล่อง แล้วเจาะรูให้ชันโรงออกได้สะดวก

4. ตั้งกล่องไว้ตรงที่เดิม

• วางกล่องที่จุดเดิมที่ตัดรังออกมา จะช่วยให้พวกงานหาทางกลับได้

• หรือวางใกล้ๆ เดิม แล้ว ป้ายกลิ่นรังเก่าที่รูทางเข้าใหม่

---

📌 สรุปแบบชัดๆ:

“อย่าพยายามย้ายตัวรังออกจากโพรงโดยตรง”
เพราะรังย้าแดงมันแข็งและพังง่าย
วิธีดีที่สุดคือ...
🪓 ตัดเป็นก้อนพร้อมไม้ → วางในกล่องใหม่ → รอให้มันขยายต่อเอง